Beslenme Hakkında Merak Ettikleriniz
Yumurta yememeli miyim?/Haftada kaç tane yemeliyim?
Yumurtanın sadece sarısında kolesterol bulunur ve yağ yoğunluğu bu bölgede toplanmıştır. Haftada en fazla 4 tam yumurta yemenizde bir sakınca yoktur. Diğer günlerde yumurtanın sadece beyazını tüketmeniz gerekir. Yumurta tüketiminizi ayarlarken özellikle kek ve poğaça gibi hamur işlerinde yumurta olabileceğini unutmayın.
Yemeğime tuz ekmesem ama turşu, tuzlu zeytin, tuzlu peynir, ev salçası, maden suyu sodası kullansam?
Günlük sodyum gereksinimi 2300 mg civarındadır. Yaklaşık 1 çay kaşığı silme tuz içerisinde 2300 mg sodyum bulunur. Yani 1 çay kaşığı tuz tüketimi ile günlük sodyum gereksinimi karşılanır. Hazır olarak satın aldığınız zeytin, peynir, salça veya turşu gibi yiyeceklerde ne kadar tuz olduğunu kontrol edebilmeniz oldukça zordur. Ayrıca bu yiyeceklerin çok az miktarı ile günlük sodyum hakkınızı doldurmuş olursunuz. Bu nedenle bu tür tuz içeren yiyeceklerden sakınmanız kalp sağlığınız açısından çok önemlidir.
Deniz tuzu ya da kaya tuzu yiyebilir miyim?
Deniz tuzu, kaya tuzu ya da sofra tuzu arasında lezzet, yapı ya da üretim açısından hiçbir fark yoktur. Deniz tuzu, okyanus veya tuzlu göl sularının buharlaştırılması ile elde edilir. Suyun kaynağına bağlı olarak yapısındaki minerallerin türleri, tadı ve rengi değişebilir. Bu tuzlar iyot içermezler. Kaya tuzu genellikle yeraltı tuz yataklarından çıkarılmaktadır. Sofra tuzu yapısındaki bazı mineralleri uzaklaştırmak için işlenir ve tiroit hastalıklarının önlenmesinde çok önemli olan iyot ile zenginleştirilir. Tüm tuzların eşit miktarları, eşit oranda sodyum içerir ve kalp sağlığınız için benzer risk oluşturur.
Tuz (sodyum) hiç mi yememeliyim?
Yiyeceklerin doğal yapısında çok az miktarda tuz yani sodyum bulunur. Yiyeceklere tuz ilavesi hazırlık sırasında lezzet verici olarak, koruyucu olarak veya yemek sırasında eklenir. Tansiyonun (kan basıncının) azaltılabilmesi için, sodyum yani tuz alımının azaltılması gerekir. Günlük tuz tüketimi maksimum 6 gram kadar olmalıdır. Amacınız kalp sağlığınızı korumaksa; günlük sodyum alımını azaltmaya yönelik beslenme alışkanlıklarına yönelmelisiniz. Kalp sağlığınız ile ilgili sorun yaşıyorsanız ve özellikle tansiyon sorununuz varsa ve yemeklerinize az da olsa tuz atmak istiyorsanız, ekmeğiniz mutlaka tuzsuz olmalıdır. Hazır tükettiğiniz yiyeceklerin tuz oranlarını da mutlaka etiketlerinden kontrol etmelisiniz.
Hiç tuz yememek diğer organlarıma zarar vermez mi?
Tuzun yapısında bulunan sodyum; vücut sıvı dengesini kontrol etmeye yardımcı olur. Kalp kası da dahil tüm vücut kaslarının gevşemesine yardım eder. Sinir uyarılarının iletiminde görev alır. Ayrıca tansiyonun (kan basıncının) düzenlenmesine yardımcıdır. Aşırı sodyum alımı kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve felç riskini arttırır, böbrek hasarı oluşturabilir. Yiyeceklere hiç tuz eklemesek bile, yediğimiz birçok besinde sodyum bulunur ve bu günlük sodyum gereksinimimizi karşılar. Bu nedenle hiç tuz yenmediğinde, vücut için olumsuz bir sonuç meydana gelmez.
Tuz yiyorum ama suyu bol içiyorum. Bu şekilde vücudumda tuz birikmiyormuş değil mi?
Vücudumuzda tuzun dengesi genellikle iyi bir şekilde düzenlenir. Normal şartlarda yeterli miktarda tuz tüketmenin hiçbir sakıncası yoktur. Çünkü vücudumuzdaki tuz yani sodyum dengesi böbrekler tarafından ayarlanır. Böbrekler vücut için fazla olan sodyumun, idrar ile dışarı atılmasını sağlar. Ancak kalp hastalığı gibi durumlarda, böbreklere kan akımı azalır ise; böbrekler reaksiyon olarak tuzu vücutta tutmaya başlar. Böbrekler vücudun azalmış kan akımını telafi etmek için daha fazla sıvı ihtiyacı olduğunu algılar ve bu şekilde fazla sodyum da vücutta tutulmuş olur, bu şekilde böbreklerinde işlevleri bozulmaya başlar. Bu şekilde vücutta sodyum miktarı artar. Bu nedenle günlük ihtiyacınız olan 2 litreden daha bol su içmeniz, vücudunuzda tuzun birikmeyeceği anlamına gelmez.
Kalp yetersizliğinde vücutta su birikiyormuş. Ben de su birikmesin diye içmiyorum.
Vücutta su birikmesi ödem olarak tanımlanıyor. Ödem vücudunuzdaki sodyum dengesizliğine bağlıdır. Bu nedenle tuz tüketiminizi azaltmanız kalp ve damar sağlığınız açısından son derece önemlidir. Yetersiz su tüketiminde sudaki magnezyum, kalsiyum ve diğer minerallerin alımı azalıyor, kan akışkanlığı etkileniyor. Yetersiz su tüketenlerde kalp hastalıkları 0.5 kat daha fazla görülüyor. Ancak kalp yetersizliği hastalarında günlük sıvı alımı 1.8–2 litreyi (8 su bardağı) geçmemelidir. Sıvı derken sadece suyu değil, sıvı olan her içeceği/yiyeceği hesaplamalısınız. Örneğin 1 portakal 120 ml sıvı ihtiva eder. Günlük su alımınızı 2 litrelik bir su şişesine koyacağınız su ile takip edebilirsiniz.
Taze meyve sularını istediğim kadar içebilir miyim?
Taze meyve sularının 1 çay bardağı, 1 porsiyon meyveye eşdeğerdir. Ancak meyve suyu taze sıkılmış da olsa, lif içeriği meyvenin kendisine göre oldukça düşüktür. Bu nedenle meyveyi, meyve olarak tüketmeniz kalp sağlığınız açısından daha önemlidir. Hafta sonları pazar kahvaltısında 1 su bardağı taze sıkılmış meyve suyu tüketmeniz yeterli olacaktır.
Greyfurt suyu zararlı mı?
Greyfurt ve diğer turunçgiller, içerdikleri bileşikler nedeniyle birçok ilaç ile olumsuz etkileşime girmektedir. Kullandığınız ilaçlar gereğinden çok fazla veya çok daha az vücudunuzda kalabilir ve bu şekilde gereken faydayı sağlamaz. Kalp sağlığınızı sürdürmek için kullandığınız yüksek tansiyon ve kolesterol düşürücü gibi ilaçlar, greyfurt suyu ile etkileşime giren en yaygın ilaçlardır. Bu nedenle greyfurt suyu tüketmemeniz, kullandığınız ilaçlardan en iyi şekilde yararlanmanız açısından yararlı olacaktır.
Gazlı içecekleri tüketebilir miyim?
Aşırı şeker tüketimi obezite, şeker hastalığı, yüksek kan kolesterolü, kanser, kalp hastalıkları ve felç için risk oluşturur. Meşrubatların 1 kutusu 35 gram şeker içerir. Bu miktar neredeyse günlük şeker alım hakkınızın tamamıdır. Kalp sağlığı açısından baktığımızda aşırı şeker tüketimi kan trigliserid düzeyinin artmasına ve iyi kolesterolün (HDL) azalmasına neden olur. Bu nedenle meşrubat içmek istediğinizde şekersiz / light olanları tercih edin.
Alkol tüketmem yasak mı?
Az miktarda alkol tüketimin kalp sağlığına olumlu katkıları olduğuna dair bilimsel çalışmalar mevcuttur. Özellikle şarap içerisinde bulunan polifenol adlı biyoaktif bileşiklerin (resveratrol gibi) damar sağlığına olumlu katkıları bulunmaktadır. Ancak alkolün diğer birçok hastalığın oluşumunda olumsuz etkileri olduğu da unutulmamalıdır. Alkol için önerilen günlük miktar erkeklerde 2 birim ve kadınlarda 1 birim alkol tüketimidir.
1 birim alkol=250 ml bira=100 ml şarap=25 ml viski, rakı, cin, votka tüketimine eşdeğerdir.
Tükettiğim içkinin ne olduğunun (bira, rakı, şarap, viski vb.) önemi var mı?
Bilimsel çalışmalara göre alkolün türünden çok, tüketilen miktarı daha önemli gibi görünüyor. Sınır olarak erkeklerde 2 birim ve kadınlarda 1 birim alkol tüketiminin yararlı olduğu belirtiliyor. Alkol türü olarak değerlendirildiğinde, kırmızı şarapta bulunan biyoaktif polifenol bileşiklerin iyi kolesterolü (HDL) düşürdüğü ve inflamasyonu engellediği bilinmektedir.
İçki aldığım günler karaciğerim yorulmasın diye ilaçlarımı almıyorum. Doğru mu yapıyorum?
Kesinlikle yanlış yapıyorsunuz. Kullandığınız ilaçlar hekiminiz tarafından size verilirken günlük alım olarak önerilmektedir. Vücudunuz sürekli çalışan bir makine gibidir ve ilaçlarınızın günlük dozları bu makinenin sağlıklı bir şekilde çalışmasına destek verir. Bu nedenle herhangi bir nedenle ilaçlarınızı almamış olmanız kalp sağlığınızı olumsuz olarak etkileyebilir.
Sigarayı bırakmalı mıyım?
Evet bırakmalısınız. Sigara içerdiği kimyasal bileşikler nedeniyle kalp ve damar sağlığınızı olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle günde 1-2 tane de olsa sigara içmemek kalp sağlığınızı korumak için önemlidir.
Nargile içebilir miyim?
Hoş kokulara sahip olsa da nargile içmek neredeyse sigaradan daha zararlıdır. Nargile içerken içinize çektiğiniz duman, sigara içerken içinize çektiğiniz dumandan daha fazladır. Ayrıca, dumanı nargilenin altında bulunan su haznesinden çektiğiniz için, duman akciğerlerin en ince hava keselerine kadar ulaşır. Nargile marpucu, bir paket sigaraya eşdeğerdir. Bu nedenle kalp sağlığınız için nargileden uzak durmalısınız.
Kan sulandırıcı kullanıyorum. Doktorum yeşillik (roka, maydanoz vb.) yememi yasakladı. Kalp doktorları hem “yeşillik sağlıklıdır” diyor hem de “yeşillik yeme” diyor. Aklım karıştı.
Kan sulandırıcı ilaçlar, kanın incelmesini sağlar ve pıhtı oluşmasını önler. Yeşil yapraklı sebzelerde bulunan K vitamini, kan sulandırıcı ilaçların etkinliğini azaltır. Karalahana, brokoli, yeşil çay, soya fasulyesi, beyaz lahana, ıspanak, tere, roka, brüksel lahanası, maydanoz, kıvırcık, marul ve pazı gibi sebzeler yüksek miktarda K vitamini içerdiklerinden tüketimleri sınırlı tutulmalıdır. Domates, kırmızı kıvırcık, yeşil, sarı ve kırmızı biberler, havuç, karnabahar, salatalık, patates, yeşil fasulye ve göbek marul (iceberg) yeşil yapraklı sebzelere göre çok daha düşük miktarda K vitamini içerirler.
Kırmızı et yememeli miyim?
Kırmızı et, diğer et türlerine göre daha fazla doymuş yağ ve kolesterol içerir. Bu nedenle kırmızı et yerine tavuk, hindi ve balık gibi et türlerini tercih etmek gerekir. Bu hiç kırmızı et yenilmeyeceği anlamına gelmez. Haftada 2 kez 100 gram civarında kırmızı et tüketmenizde bir sakınca olmaz. Kırmızı etin yağsız olan kısımlarını tercih etmeli, pişirme yöntemi olarak fırında, haşlama veya ızgara yöntemlerini tercih etmelisiniz.
Balık yiyorum, kızartsam bile yararlı mı?
Pişirme yöntemi olarak kızartma işlemini kullanmak hem yiyeceğin yağ miktarını arttırır, hem de kızarma sırasında kanserojen maddelerin oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle balıkları fırında, ızgarada veya buğulama olarak pişirmeniz kalp sağlığınız için daha yararlı olur.
Prof. Dr. Murat Baş'ın katkılarıyla hazırlanmıştır.
